Twee miljoen jaar geleden was het lekker warm op het Noordelijk halfrond. Zelfs nog wat warmer dan nu. Leven tierde er welig. Onderzoek van oeroude aardlagen in Groenland toont aan dat er in die tijd allerhande soorten planten en dieren leefden. Een oeroude weerspiegeling van ons toekomstig klimaat?
De aarde warmt op. Hoe deze temperatuurstijging het leven op aarde beïnvloedt, is nog onduidelijk. Vòòr de ijstijden was het rondom de poolcirkel aangenaam warm, zo’n tien tot twintig graden warmer dan nu.
Recent onderzoek van het dieren- en plantenrijk op Groenland zo’n twee tot drie miljoen jaar geleden, laat zien hoe onze leefomgeving er in de toekomst uit zou kunnen zien. Het is voor het eerst dat wetenschappers door wat restantjes huidschilfers en mest zo ver terug in de tijd kunnen kijken.
Al jaren is Eske Willerslev op zoek naar de beste manier om het verborgen verleden zichtbaar te maken. Willerslev is een DNA-wetenschapper en hoogleraar. Hij heeft expedities geleid naar onder andere Siberië en leefde als pelsjager en als inheemse indiaan, onder de naam ‘Well-known Wolf’. Zijn onderzoeksteam heeft nu dierlijk en plantaardig materiaal gevonden in aardlagen die maar liefst 2 miljoen jaar oud zijn. Geen traditionele fossielen zoals botfragmenten van gestorven dieren of sporen van planten, maar huidschilfers, slijm, ontlasting en andere restanten waarin het DNA van het organisme nog aanwezig is.
Het team van Willerslev is erin geslaagd op basis van het gevonden DNA-materiaal vast te stellen welke dier- en plantensoorten leefden in deze omgeving, in die tijd. Omdat fossielen uit deze tijd zeldzaam zijn, was er tot op heden niet veel bekend over wat er groeide en bloeide in deze prehistorische periode. In dit gebied, dat nu kaal en bevroren is, bleken destijds populieren, berken en coniferen en vele verschillende struiken en planten, te groeien. De onderzoekers vonden vijf keer zoveel plantensoorten als in eerdere studies.
Het Deense eiland in het noordpoolgebied lag in de prehistorie op dezelfde plek en kende dus net als nu lange, donkere winters en ellenlange zomerdagen waarbij de zon niet onderging. Met behulp van de gevonden celresten schetsen de onderzoekers een beeld van grazende mammoeten, rendieren en ganzen en rondhuppelende knaagdieren en hazen. Ook troffen de onderzoekers DNA van zeedieren, waaronder de degenkrab en koraal. Typisch diersoorten die goed gedijen bij een hoge temperatuur.
Willerslev reageert opgetogen in een interview met de BBC: ‘Voor mij is het meest opwindende deel dat het ecosysteem dat we hebben gevonden een mengsel is van organismen die nu leven in het huidige arctische klimaat én in een gematigd klimaat. Er bestaat geen vergelijkbaar ecosysteem. Je vindt het nergens ter wereld.’ De onderzoeksresultaten geven volgens Willerslev voldoende aanleiding om eerdere temperatuurschattingen opnieuw tegen het licht te houden. Vlak voor een langdurige ijstijd aanbrak op het Noordelijk halfrond, lag de temperatuur vermoedelijk zo’n 11 tot 19 graden Celsius hoger dan nu. De opwarming van de aarde kan dus leiden tot een nieuw ecosysteem waarin zowel poolvossen als otters zich thuis voelen.
Dat het oeroude landschap er mogelijk uitzag als ons toekomstig landschap maakt deze studie echt interessant. Aisling Dolan van de Universiteit van Leeds is expert op het gebied van prehistorische klimaten en de beweging van ijskappen. ‘Het is een interessante tijdsperiode om naar te kijken in de context van toekomstige klimaatverandering. Het is de laatste periode in de geschiedenis met verhoogde niveaus van CO2 in de atmosfeer en warmere temperaturen over de hele wereld,’ zegt ze in BBC’s podcast Science in action.
Dolan legt uit dat ruim voor de ijstijd wereldwijd de temperatuur zo’n 2,5 tot 4 graden Celsius warmer was dan vandaag de dag. Ook het CO2-niveau was zo’n beetje waar we nu zijn. ‘En daarom is deze periode zo interessant.’ Daar voegt ze aan toe: ‘Een van de andere dingen die deze specifieke periode zo ongelooflijk interessant maakt, is dat we ook gegevens hebben over de zeespiegelstijging in deze periode tussen de 5 en 25 meter.’ Ze is enthousiast over de resultaten van Willerslev. ‘Ze geven ons nieuw inzicht. Ze helpen ons echt een beetje meer te begrijpen over hoe de omgeving er in deze periode uitzag.’ Volgens Willerslev is de studie ook om een andere reden van belang: ‘De manier waarop de natuur reageert op stijging van de temperatuur is erg onvoorspelbaar. Ik denk niet dat iemand goed zou hebben voorspeld hoe het ecosysteem op Groenland er 2 miljoen jaar geleden uitzag. Dat de mammoet hier leefde vòòr de ijstijd, had niemand kunnen dromen.’ De exacte uitkomst van klimaatverandering blijft speculatie, maar zeker is wel dat rondom de poolcirkel zowel plant als dier uitstekend gedijt in een warmer klimaat.
Evelijn Pereira 
Plaats een reactie